dự án thủy điện Đồng Nai

Mặc Lâm, biên tập viên RFA

2012-10-17

Sự cố thủy điện Dak Rong thuộc tỉnh Quảng Trị bị vỡ trong vài ngày nay làm hồ sơ các đập thủy điện trở nên nóng bỏng hơn trong đó có Sông Tranh 2 và dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A.

AFP photo

Các kỹ sư và kỹ thuật viên làm việc trong phòng điều khiển chính của nhà máy thủy điện Hòa Bình. Ảnh minh họa.

Ảnh hưởng đến môi trường

Người dân các khu vực thủy điện hiện nay sau khi Sông Tranh liên tiếp bị động đất đã phản ứng dây chuyền trước các dự án thủy điện đang được trình cho chính phủ để thực hiện trong đó có đập thủy điện Đồng Nai 6 và 6A. Hai đập thủy điện này chỉ được xây dựng khi hàng trăm ngàn hec ta rừng nam Cát Tiên bị phá hoàn toàn và sau đó kéo theo những di chứng sinh thái không thể nào đánh giá được.

Theo website chính thức của Vườn Quốc gia Cát Tiên có ghi rõ “Việc xây dựng thuỷ điện sẽ làm thay đổi dòng chảy, chế độ ngập nước của hệ thống sông Đồng Nai và các bàu đầm, đặc biệt là khu Bàu Sấu (đã được công nhận là khu đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế). Thông qua đó, sẽ ảnh hưởng đến sinh cảnh và môi trường sống của các loài động thực vật. Bên cạnh đó, việc xây dựng thuỷ điện sẽ làm mất diện tích đất rừng. Do vậy, chúng tôi khẳng định là việc xây dựng thuỷ điện sẽ ảnh hưởng có hại đến tài nguyên và môi trường rừng”.

Nguồn lợi thủy điện không thể bù đắp so với sự mất mát quá lớn từ đời sống sinh vật bị đảo lộn, rừng bị phá khiến khu vực hạ lưu là Đồng Nai và TP Hồ Chí Minh sẽ bị ngập lụt vào mùa mưa, tệ hơn nữa là một vụ vỡ đập nếu xảy ra thì hai nơi này có nguy cơ biến thành biển trắng.

Thạc sĩ Nguyễn Huỳnh Thuật, một cán bộ khoa học đồng thời có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực kiểm lâm sau nhiều lần gửi các kiến nghị chống lại việc xây dựng thủy điện không có kết quả, ông đã quyết định gửi thư lên thẳng chủ tịch nước và chính phủ trình bày những phản biện của mình nếu hai con đập được xây dựng.

Việc xây dựng thuỷ điện sẽ làm mất diện tích đất rừng. Do vậy, chúng tôi khẳng định là việc xây dựng thuỷ điện sẽ ảnh hưởng có hại đến tài nguyên và môi trường rừng”.
Website Vườn Quốc gia Cát Tiên

Thư kiến nghị của Ths Thuật được phản hồi từ chính cơ quan ông làm việc và những cảnh cáo cũng như kỷ luật có thể được áp dụng đối với ông vì đã gửi kiến nghị vượt cấp theo tinh thần luật công chức. Khi được hỏi cảm tưởng Thạc sĩ Nguyễn Huỳnh Thuật cho biết:

Thật sự trong bối cảnh đất nước như thế này thì cũng hiểu được lãnh đạo họ cũng có những khó khăn riêng. Bây giờ người tốt trong xã hội này không nhiều mà việc này rất lớn và phức tạp vì rất nhiều bộ ngành đã tham mưu cho thủ tướng để đồng ý thủy điện này được thi công sớm. Nhất là giai đoạn gay go trong vấn đề đánh giá tác động môi trường thì việc hợp thức hóa làm thủ tục cuối cùng chuẩn bị thi công từ đó tới giờ chưa bao giờ xảy ra việc đánh giá tác động môi trường mà bị bác bỏ. Thật sự vấn đề này không phải là vấn đề chính trị mà là vấn đề môi trường.

Thạc sĩ Nguyễn Huỳnh Thuật cũng là người gửi kiến nghị thu thập 10 ngàn chữ ký để cứu rừng Cát Tiên vì theo ông đây là di sản quốc gia đã được UNESCO thừa nhận nên Liên Hiệp Quốc có thể vào cuộc yêu cầu chính phủ Việt Nam ngưng dự án. Ông cho biết chi tiết hơn:

Môi trường chính là chúng ta. Con người được tạo bởi chính những yếu tố môi trường như không khí, đất nước mà CátTiên là khu sinh quyển thế giới như vậy không còn là tài sản của quốc gia nữa mà nó là di sản và tài sản của thế giới. Trách nhiệm bảo vệ Cát Tiên là trách nhiệm toàn nhân loại chứ không riêng người Việt Nam do vậy có một sự hưởng ứng rất lớn trong cộng đồng thế giới bây giờ. Hy vọng rằng khi thu thập được 10 ngàn chữ ký thì Liên hiệp quốc sẽ có ý kiến với chính phủ Việt Nam để dừng lại hai dự án này.

Quyền của người dân

Người dân lo lắng quanh khu vực thủy điện Sông Tranh 2

Đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc thuộc đơn vị Đồng Nai trong một lần tới hiện trường mới đây nhằm trao đổi với cử tri Đồng Nai và chủ đầu tư đã đưa ra nhận xét:

Cái danh xưng Đồng Nai là nơi đã gắn chặt với tôi trong tư cách một đại biểu quốc hội. Mặc dù địa bàn xây dựng của thủy điện 6 và 6A không nằm trong địa bàn của tỉnh Đồng Nai nhưng Đồng Nai là hạ lưu của con sông vì thế cho nên quan tâm của cử tri chúng tôi rất bức xúc, vì thế ngày hôm qua có cuộc tiếp cận với chủ đầu tư.

Thật ra phải nói cho sòng phẳng, công bằng. Ở đây phải thấy các nhà đầu tư kinh doanh thì họ phải có lợi nhuận và họ cũng đã tuân thủ tất cả những yêu cầu mà luật pháp quy định rồi. Vấn đề ở chỗ là thông tin không rõ ràng. Cái quan tâm nhất của mọi người là vấn đề môi trường. Hiệu quả kinh tế thì ai cũng thấy rằng nguồn điện năng là rất cần thiết cho sự phát triển xã hội.

Liên quan đến vùng Nam Cát Tiên là vùng hướng đến mục tiêu được công nhận bởi UNESCO cho nên luận chứng bảo vệ môi trường của chủ đầu tư đưa ra nhưng sự phản biện không mang tính chất khoa học và ở đây thiếu vắng vai trò của quản lý nhà nước. Có những tổ chức xã hội về nghề nghiệp, nhà khoa học đã lên tiếng rất mạnh mẽ cho nên quan điểm của tôi lúc này nhà nước phải thể hiện vai trò trách nhiệm của mình. Trách nhiệm với cả doanh nghiệp nữa. Họ đã bươn chải theo dự án này mà sự tốn kém của họ là sự tốn kém của xã hội. Trong khi đó thì nhà nước gần như không thể hiện thái độ rõ ràng dứt khoát của mình.

Ví thế tôi cho rằng vấn đề liên quan đến hệ thống của các nhà máy thủy điện Việt Nam đang rất cần xem xét lại để bảo đảm tính bền vững của nó và làm cho người dân an tâm hơn.

Khi được hỏi phản ứng của cơ quan nơi Thạc sĩ Thuật làm việc có dấu hiệu quá cứng nhắc và có vẻ như trù dập người góp ý kiến liệu có vi phạm luật pháp hay không, đại biểu Dương Trung Quốc cho biết:

Ở đây có hai điều, một là luật công chức và những quy định nơi cơ quan, tùy theo dạng đặc thù của cơ quan đó thí dụ như vấn đề bảo mật....Nhưng căn bản người công dân có quyền tỏ thái độ của mình. Với bất kỳ ai nhất là những người có trách nhiệm. Tôi cho cách xử lý này là không thể chấp nhận được. Quy định của mỗi cơ quan thì có thể là được quy định nhưng không thể vi phạm quyền của người dân.

Tôi cho rằng vấn đề liên quan đến hệ thống của các nhà máy thủy điện Việt Nam đang rất cần xem xét lại để bảo đảm tính bền vững của nó và làm cho người dân an tâm hơn.
ĐBQH Dương Trung Quốc

Có một thực tế đáng buồn đó là trong khi đập thủy điện làm người dân lo sợ cho tính mạng tài sản của họ bao nhiêu thì nhà nước vòng vo tránh né một cách khó hiểu bấy nhiêu. Người dân biết rằng khi Sông Tranh 2 và những câu hỏi nóng bỏng còn đó thì hai đập Đồng Nai 6 và 6 A không có một cơ may nào được dừng lại kể cả sự nhập cuộc của UNESCO.

Những sự việc vừa xảy ra trong thời gian mới đây cho thấy mặc dù Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng là người trách nhiệm cho phép các dự án thủy điện hoạt động nhưng rồi cũng sẽ bị cuốn trôi theo dòng thác thủy điện của EVN như Sông Tranh 2 và người chịu thiệt hại sau cùng vẫn là người dân chứ không ai khác.

http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/the-destiny-dong-nai-ml-10172012145032.html 

.

Cháy nhà mới ra mặt chuột

Nam Nguyên, phóng viên RFA

2012-10-19

Vụ vỡ đập thủy điện Đakrông 3 ở Quảng trị là lời cảnh báo cho hàng trăm công trình thủy điện lớn nhỏ ở Việt Nam, đặc biệt là hệ thống thủy điện bậc thang.

Photo courtesy of baogialai.com

Thân đập Dak Rông bị vỡ. Ảnh chụp hôm 14/10/2012

Che giấu thông tin

Trong những ngày qua, báo chí đưa tin sự cố Đak Rông 3 khá nhiều, nhất là cách thức chủ đầu tư che giấu thông tin, xem thường chính quyền địa phương cũng như tính mạng và tài sản của người dân. Chủ đầu tư cãi chày cãi cối tới khi không còn cách nào khác mới chịu nhìn nhận.
Đak Rông 3 có tổng đầu tư hơn 210 tỷ đồng, hoàn thành sau 2 năm thi công với hai tổ máy công suất tổng cộng 8MW và vừa được tổ chức nghiệm thu đưa vào vận hành chính thức phát điện thương mại, hòa lưới điện quốc gia hôm 25/9/2012.  Đập cao 20 mét dài 146 mét dung tích hồ chứa 3.400.000 mét khối do Công ty tư cổ phần thủy điện Trường Sơn ở Đồng Hới làm chủ đầu tư. Đập bị vỡ từ sáng 7/10 nhưng thông tin bị ém nhẹm tới 13/10 mới được nhìn nhận và công bố. Rất may chỉ có thiệt hại hoa màu, không có tổn thất nhân mạng trong vụ vỡ đập này.
Trả lời Nam Nguyên vào tối 18/10, GSTS Vũ Trọng Hồng nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy lợi, Chủ tịch Hội Thủy Lợi Việt Nam từ Hà Nội nhận định:
Sau khi xem các bức ảnh thì cái chính là thủ tục cho phép tích nước là chưa làm đúng. Bởi vì đoạn đó tôi xem ảnh chưa xây xong, chắn tạm tấm bê tông phía trước mà đàng sau không có những ngăn cho tích nước thì lũ về là vỡ thôi. Điểm quan trọng nhất là do Hội đồng Nghiệm thu Cơ sở đã làm không đúng thủ tục, bởi vì muốn tích nước thì phải xây dựng xong công trình.
Chỉ cần đọc tựa bài của một số báo điện tử đã thấy vấn đề đầy bức xúc. Lao Động giật tít “Vỡ đập thủy điện Đak Rông 3 sau 15 ngày hòa lưới điện quốc gia” bài kế tiếp “Vỡ đập thủy điện Đak Rông 3: Lộ bê tông trộn đất và gỗ mục” và bài thứ ba “Không cơ quan nào biết chất lượng công trình thủy điện nhỏ.” Trong khi đó Thanh Niên có tựa bài khá ấn tượng “Ém nhẹm thông tin vỡ đập thủy điện”; Báo Dân Trí chạy tít đầy bức xúc “Vỡ đập thủy điện Đak Rông 3: Không thể đổ lỗi cho thiên tai!” Còn Nông Nghiệp Việt Nam thì ghi nhận sự kiện “Vỡ đập thủy điện Đak Rông 3: Chưa di dời dân đã tích nước hồ.”
Trong bối cảnh Việt Nam đang phát triển thủy điện ồ ạt đặc biệt là thủy điện vừa và nhỏ với sự tham gia của các nhà đầu tư không chuyên ngành. Qua sự kiện Đak Rông 3 GSTS Vũ Trọng Hồng nhận định:
Trong việc đầu tư thường có sự cạnh tranh nhau, người đầu tư muốn làm nhanh để mau thu hồi vốn, nhưng đối với người quản lý phải đảm bảo công trình đầu tư phải đúng luật, tức phải đảm bảo chất lượng. Tôi nghĩ là chúng ta chưa tổng kết hết được các công trình nhỏ, nhưng trong một số công trình vẫn xảy ra chuyện là nhà đầu tư vẫn muốn có lợi nhuận sớm.

Điểm quan trọng nhất là do Hội đồng Nghiệm thu Cơ sở đã làm không đúng thủ tục, bởi vì muốn tích nước thì phải xây dựng xong công trình.
GSTS Vũ Trọng Hồng

Việc Đak Rông 3 tích nước sớm đấy là do muốn có lợi nhuận cao. Tôi được biết miền Trung đang có rất nhiều thủy điện nhỏ và đã hoàn thành, theo tôi Đak Rông 3 là một bài học và đề nghị các tỉnh có công trình này phải có đề xuất ra những chương trình kiểm tra đánh giá xem xét, không được để chủ đầu tư tùy tiện như vậy.
Theo báo mạng Nông Nghiệp VN, nhánh sông Đak Rông từ Tà Rụt chảy về xã Đak Rông theo hướng Nam Bắc dài hơn 60km nhưng gánh trên mình 4 đập thủy điện theo dạng bậc thang trải dài từ phía xã Tà Rụt ra tới cầu Đak Rông thuộc huyện Đak Rông tỉnh Quảng Trị. Trong đó, đập thủy điện Đak Rông 3 nằm ở giữa, phía trên là thủy điện Đak Rông 1, phía dưới là thủy điện Đak Rông 4 và 2 đang xây dựng. Sự cố vỡ đập thủy điện Đak Rông 3 như lời cảnh báo nghiêm khắc cho nhiều công trình thủy điện khác, lơ là với an toàn hồ đập, chính là lơ là với tính mạng của người dân.

Sai quy trình

Một góc Nhà máy thủy điện Đakrông 3 bên cạnh thân đập bị vỡ. Photo courtesy of vtc.vn

Nhận xét về xu hướng thiết lập thủy điện bậc thang nói chung tiềm ẩn nhiều nguy cơ lợi bất cập hại, GSTS Nguyễn Thế Hùng giảng dạy ở khoa xây dựng thủy điện thủy lợi Đại học Bách khoa Đà Nẵng nhận định:
Thủy điện giống như một con dao hai lưỡi, nhất là thủy điện bậc thang cần phải nghiên cứu cho kỹ bởi vì nó có hiệu ứng Domino, nếu lỡ mà đập ở trên bị vỡ có thể tác động dây chuyền làm vỡ những đập ở phía dưới. Hơn nữa tình trạng quá nhiều thủy điện ở thượng lưu, nếu không quản lý lưu vực tổng hợp không đưa về quản lý một mối, để lập chương trình điều tiết lũ liên hồ thì nhiều lúc gây khó cho hạ lưu. Thí dụ khi hạ lưu có mực nước cao và mưa lớn mà các hồ lại thi nhau xả lúc cùng một lúc thì lũ chồng chất làm nước lũ dâng rất nhanh có thể gây thiệt hại nhân mạng và tài sản.
Khảo sát tại hiện trường Đak Rông 3 của phóng viên báo Lao Động trong 2 ngày 13 và 14/10 cho thấy những dấu hiệu nghiệm trọng của tình trạng chất lượng công trình không đảm bảo trước con nước “rất hỗn” của dòng sông Đak Rông. Tại hiện trường, những khối bê tông khổng lồ vỡ ra từ thân đập bị trôi xuống hạ lưu nơi xa nhất chừng vài trăm mét. Bên ngoài những khối bê tông này lòi ra lưa thưa những que sắt, loại lớn nhất là phi 16. Nhà báo Lao Động ghi nhận những que sắt này không có dấu bị kéo đứt, gãy mà đa số còn nguyên vẹn. Điều này cho thấy, sắt được kết cấu cho từng khối bê tông riêng rẽ, chúng không được hàn hoặc tổ chức kết cấu cho toàn bộ thân đập.

Thủy điện giống như một con dao hai lưỡi, nhất là thủy điện bậc thang cần phải nghiên cứu cho kỹ bởi vì nó có hiệu ứng Domino, nếu lỡ mà đập ở trên bị vỡ có thể tác động dây chuyền làm vỡ những đập ở phía dưới.
GSTS Nguyễn Thế Hùng

Vẫn theo Lao Động điện tử, tại những nơi bê tông bị bể ra, bằng mắt thường có thể nhìn thấy nhiều tạp chất gồm đất, gỗ, củi…một số nơi có thể dùng tay bẻ bê tông rời ra từng cục. Ngay dưới chân thân đập, nơi chỉ chịu áp lực nước xối từ trên cao xuống, bê tông cũng bị xói trôi nhiều đoạn, lòi ra những que sắt nhỏ. Còn ngay tại vị trí đáy đập, nơi phần nổi của đập vừa bị cuốn trôi hôm 7/10, cũng chỉ thấy lòi lên những que sắt loại nhỏ. Tờ báo trích lời một người thợ xây dựng, chuyên nhận làm nhà ở cho cư dân địa phương nói rằng, bản thân không phải kỹ sư, nhưng nhìn vào kết cấu sắt trong các khối bê tông và nơi đáy đập, ông nghĩ rằng sắt như vậy vừa ít vừa quá nhỏ, không đủ để giữ hàng trăm tấn bê tông thế này.
Trong cuộc phỏng vấn của Nam Nguyên, GSTS Vũ Trọng Hồng nhận định:
Những bức ảnh người ta nhìn thấy thì đúng là chất lượng bê tông không đạt. Thông thường thủy điện nhỏ không có quản lý của bộ chuyên ngành mà giao xuống địa phương, trong khi địa phương chưa có trình độ chuyên môn để nghiệm thu công trình được. Tôi đang kiến nghị phải xem xét lại qui trình giao thủy điện nhỏ xuống địa phương liệu có đủ khả năng để quản lý hay không?

Chủ đầu tư tùy tiện?

Cơ quan chức năng Quảng Trị tại hiện trường đập thủy điện Đakrông 3 bị vỡ. Photo courtesy of baomoi.com.vn

Trong một bài khác đưa lên mạng ngày 17/10, Lao Động điện tử nêu lên một vấn đề bức xúc, “đó là việc không một cơ quan nhà nước thẩm quyền nào biết hoặc quản lý hay chịu trách nhiệm về chất lượng, sự an toàn đập đối với các thủy điện vừa và nhỏ dưới 30 MW.” Theo tờ báo thì các nghị định, quyết định của cấp chính phủ hoặc cấp bộ mâu thuẫn, tròng tréo dẫn tới tình trạng như vừa nêu. Nghị định 72 của chính phủ về an toàn đập thủy điện qui định thẩm quyền nghiệm thu để đưa đập vào hoạt động thuộc UBND tỉnh, nhưng thông tư số 34 của Bộ Công thương về quản lý an toàn của công trình thủy điện vừa và nhỏ lại qui định việc nghiệm thu để đưa vào khai thác sử dụng đập là do chủ đầu tư quyết định. Do vậy ông Hoàng Tiến Dũng trưởng phòng  quản lý điện năng Sở Công thương Quảng Trị nhìn nhận là Sở không liên quan, không có thông tin, không biết, không được mời tham gia nghiệm thu công trình thủy điện Đak Rông 3.
Vẫn theo Lao Động điện tử, ông Mai Thức, phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị khẳng định: “Toàn bộ từ lập dự án đầu tư phê duyệt, quyết định đơn vị thi công, giám sát, tất tần tật đều do chủ đầu tư tức Cty cổ phần thủy điện Trường Sơn một tay làm cả.” Ông Thức nhấn mạnh, UBND tỉnh Quảng Trị, cơ quan chức năng ở địa phương không hay biết gì cả và không loại trừ khả năng chủ đầu tư, đơn vị thi công, giám sát là “người một nhà”. Về điểm này theo điều tra của Lao Động, ông Mai Văn Huế, chủ tịch HĐQT Cty cổ phần thủy điện Trường Sơn là chủ đầu tư cũng chính là TGĐ Cty cổ phần Tân Hoàn Cầu là đơn vị thi công. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Mai Thức nói với nhà báo: “vấn đề nghiêm trọng nhất là chủ đầu tư đã đưa đập vào vận hành mà không hề báo cáo cho cơ quan nhà nước thẩm quyền tại địa phương biết."

Toàn bộ từ lập dự án đầu tư phê duyệt, quyết định đơn vị thi công, giám sát, tất tần tật đều do chủ đầu tư tức Cty cổ phần thủy điện Trường Sơn một tay làm cả.
Trích Lao Động điện tử

Báo Dân Trí bản tin trên mạng ngày 17/10 nhận định: “Sau những rắc rối ở Sông Tranh 2 Quảng Nam, sự cố vỡ đập Đak Rông 3 Quảng Trị đang khiến các nhà khoa học lo lắng về độ an toàn của hệ thống thủy điện."
Tờ báo trích lời TS Đào Trọng Tứ, thành viên Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam nhận định rằng: “Trường hợp của thủy điện Đak Rông 3, sự cố vỡ đập chỉ sau 15 ngày hòa lưới điện quốc gia là điều không thể chấp nhận.” Vị chuyên gia từng có thời là Phó Tổng Thư ký Ủy ban Sông Mê Kông Việt Nam bày tỏ lo ngại: “Đak Rông 3 là tín hiệu đầu tiên cảnh báo nguy cơ mất an toàn từ những thủy điện nhỏ. Trong khi đó, hiện cả nước có 300 đập vừa và nhỏ, gần 1.000 đập thủy lợi. Nếu gặp thời tiết bất lợi, mưa lũ kéo dài sẽ rất nguy hiểm."

http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/when-truth-is-uncovered-nn-10192012124543.html 

.